Na drie jaar waren Mirthe, Cédric en Eline weer in Italië te vinden voor het International Journalism Festival (IJF) in Perugia. Op dit jaarlijkse festival vinden vijf dagen lang lezingen plaats over de journalistiek. Van ondernemerschap tot Meta en van datajournalistiek tot misinformatie. Alles omtrent journalistiek kwam in deze dagen aan bod.

De dag beginnen met een goede kop Italiaanse koffie en afsluiten met een heerlijke Toscaanse wijn. En alle tijd daartussenin, de lezingen, is interessant denkmateriaal. Wij zetten graag een paar lezingen over ons vakgebied kort voor je op een rij:

Geojournalism: how to use satellite imagery to verify information and uncover new stories

Lezing gegeven door: Centre for Information Resilience

Benjamin Strick van Centre of information resilience nam journalisten mee met werken met Open Source Intelligence (OSINT) vaardigheden. Hij ging specifiek in op satellietbeelden en geografische gegevens, en: hoe zien deze onderzoeken, gebaseerd op afbeeldingen, eruit in een verhaal? Strick gaf mee dat goede storytelling van enorm belang is bij het verwerken van nieuwe bevindingen.

Bovenal bevestigde hij dat journalisten de juiste motivatie moeten hebben om dit werk te doen. Strick start namelijk zijn onderzoeken vaak met de gedachte: “Laten we deze klootzakken eens even pakken”. Totaal niet wat je zou denken van een journalist, maar desalniettemin inspirerend om te ontdekken hoe het is om wél zo te beginnen aan een onderzoek.

The 2021 state of data journalism survey

Lezing gegeven door: European Journalism Centre, Arena for Journalism in Europe, International Consortium of Investigative Journalists, Grist,

Natuurlijk kon een lezing over datajournalistiek ook niet missen. Tijdens ‘The 2021 state of data journalism survey’ werden de resultaten gedeeld van een enquête onder datajournalisten. Er werd ingezoomd op de tijdverdeling van datajournalisten, gebruikelijke computerprogramma’s, maar ook een stukje demografie. Zo blijkt dat er meer mannelijke dan vrouwelijke datajournalisten zijn. Bij DataBewijst ligt deze verhouding juist anders: een man versus drie vrouwen. Niet dat iemand het erg vindt, want we vullen elkaar juist goed aan.

Ook de teamvorming was opvallend: binnen de datajournalistiek wordt er het liefst gewerkt met kleine teams, tussen de twee en vijf personen. Komen wij met vier personen dus goed voor de dag. En blijkbaar vallen we wel op met onze leeftijd, want slechts 7% van de ondervraagden zat in onze leeftijdsklasse. Al met al werden er mooie discussies gevoerd over de uitdagingen en kansen van de datajournalistiek met als mooie afsluiter van Brigitte Alfter van Arena for Journalism in Europe: “Als je weet wat er mogelijk is, kun je past echt als datajournalist aan de slag gaan”.

Mapping conspiracies

Lezing gegeven door: Lighthouse Reports, Bellingcat

En dan weer iets heel anders. Ook Bellingcat en Lighthouse Reports gaven een lezing. Hierin gingen zij dieper in op wat we in Europa kunnen leren van complotdenkers om desinformatie tegen te gaan. Ze vertelden over een casestudy waaraan zij momenteel werken: de oversteek van QAnon (extreemrechtse complotdenkers) van de Verenigde Staten naar Europa. 

Ross Higgins van Bellingcat vertelde over de werkwijze van het vergaren van informatie over QAnon: “Onze onderzoekers kiezen een onderwerp binnen QAnon. Vervolgens wordt er over het internet zo veel mogelijk informatie over opgeslagen. Het project is datagedreven.” In deze data zitten namen, hashtags, speciale websites en Telegramkanalen. Voor dat laatste gebruiken de onderzoekers de site ‘tgstat.com’, dat is een tool om Telegramkanalen te filteren. Op deze enorme dataverzameling wordt vervolgens een techteam gezet. Zij scrapen de data en maken tools om erdoorheen te komen.

Met deze werkwijze krijgt het onderzoeksteam een breder beeld van de trends van QAnon. En zo ontdekten ze dat er nog steeds veel aanhangers zijn, ondanks dat er al ruim twee jaar geen ‘Q Drop’ (controverse informatie die wordt vrijgegeven) meer is geweest. Sterker nog: het lijkt wel te groeien en over te waaien naar Europa. De onderzoekers ontdekten Telegramkanalen met 100.000 volgers waarin misinformatie het dagelijks nieuws is.